Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü
Öğretim Üyesi Ornitolog Doç. Dr. Tamer Albayrak yaptıkları araştırma
ile Milli Parklarda bulunan beş farklı kuş türünün gen haritasını
çıkardıklarını ve tespit ettikleri 77 farklı genetik yapıdan 54’ünün
ilk kez tespit edildiğini belirtti.
Albayrak kuş türlerinin Koruma Eylem Planları hazırlanırken genetik
yapılarının göz önünde bulundurulacağını aktardı.
Üç yıl süren TUBITAK projesinde sona geldiklerini bildiren Albayrak
“Türkiye’deki kuş çeşitliliğimizi biliyoruz. Hangi türlerimiz var,
nerelerde yaşayış gösteriyorlar bunlar artık bilinmekte. Ancak türün
altındaki popülasyonların genetik çeşitliliği konusunda bilgi
eksikliğimiz var. Bu konuyu bilmiyoruz. Dünyada bu konu son zamanlarda
hızla gelişen artan bir ilgi odağı haline gelmiştir. Türkiye’deki bu
tarzdaki genetik çalışmalarımız son derece sınırlı. Benim daha önce
Almanya da yaptığım birkaç çalışmam haricinde nadir diyeceğimiz
çalışmalar var. Türlerin genetik çeşitliliğini(gen kaynaklarımızı)
bilmediğimizden dolayı Orman ve Su İşleri Bakanlığı ile bu proje
gündeme geldi. Ülkemizin 2023 hedeflerinde genetik kaynaklarımızın
tespiti, korunması ve kayıt altına alınması önemli bir konu. Bu amaçla
Orman ve Su İşleri Bakanlığı ile bir protokol gerçekleştirdik ve
TÜBİTAK’a başvurarak maddi kaynak sağladık. Mehmet Akif Ersoy
Üniversitesi Moleküler Ornitoloji Laboratuarı da bu destekle
oluşturuldu” dedi.
Albayrak “Türkiye’nin çeşitli bölgelerindeki Aladağlar Milli Parkı,
Beydağları Milli Parkı, Sipil Dağı Milli Parkı, Kazdağları Milli
Parkı, Küre Dağları Milli Parkı ve Yozgat Çamlığı Milli Parkı olmak
üzer altı alanda beş farklı kuş türünün yakalamalarını yaptık ve gen
haritasının çıkartılması için gerekli olan kan örneklerini aldıktan
sonra kuşları yakalandıkları yerde doğaya geri saldık, hiçbir ölüm
vakamız olmadı. Mehmet Akif ersoy Üniversitesi Ornitoloji Laboratuvarında
bu kan örneklerinden DNA yı izole ederek özel gen bölgelerini çoğalttık
ve literatürdeki, gen bankasındaki kayıtlarla karşılaştırdık. Böylelikle
hem kendi gen çeşitliliğimizitespit etmiş hem de ülkemize özgü gen
kaynaklarımız kayıt altına aldık” diye konuştu.
Projenin Anadolu sıvacısı, Büyük baştankara, Mavi baştankara,
Karatavuk ve İspinoz türlerini kapsadığını aktaran Albayrak şunları
söyledi; “Gen kaynağı olarak Anadolu sıvacısı’nın 21 tane farklı
genetik çeşitliliğini tespit ettik. Bunların 10 tanesini daha önceki
çalışmamda tespit etmiştim ve bilinmekteydi, 9 tanesi ise ilk kez
tespit edildi, Büyük baştankara’nın 11 genetik çeşitliliğinin sadece
3’ü daha önce biliniyordu, 8’i bilim dünyasında ilk kez tespit edildi.
Mavi baştankara’nın 12 genetik çeşitliliği tespit edildi. Bunun sadece
1’i bilinirken 11 tanesi bilim dünyasına ilk kez sunuldu. Karatavuk’un
11 genetik çeşitliliğinden 8’i ilk kez, İspinoz’un ise 22 genetik
yapıdan 18’i ilk kez tespit edildi. Geneline baktığımız zaman beş
türün 77 tane farklı genetik yapıda olduğunu tespit ettik. Bunların
54’ü ilk kez tespit edilen bilim dünyasında bilinmeyen genetik yapıda
olmasından dolayı ülkemize özgü kendi gen kaynağımız diyebiliriz ve
bunları bilim dünyasına duyuruyoruz.”
Türün korunmasının aynı zamanda genetik çeşitliliğin korunması
olduğunu söyleyen Albayrak “ Bu yüzden de türlerin koruma eylem
planlarında koruma alanlarının belirlenmesinde genetik yapıların
korunması için bu tespit etmiş olduğumuz bölgelere özgü gen haritaları
çok önemli bir kriter olacaktır. Bu bulgularımızı Doğa Koruma ve Milli
Parklar Şube Müdürlüğü ile paylaştık” ifadelerini kullandı.
Projenin Türkiye de yapılan tüm bölgeleri ve farklı türleri kapsayan
en kapsamlı ilk proje olduğunu ve maddi destek sağlayan TUBITAK’a
teşekkür eden Albayrak, “Türkiye’miz deki özellikle tüm yerli kuş
türleri için genetik çeşitliliğin, gen kaynağının tespitine yönelik
yeni bir projeyi hedeflemekteyiz. Bu kapsamda ön çalışmalarına
başladık. Bu projeyle beraber farklı türler yakaladık. Şu anda
laboratuvarımızda yaklaşık 95 kuş türüne ait 2400 bireyin kan
örnekleri ve telek örnekleri mevcuttur. Bunun akabinde bunların
genetik yapılarının tespit edilmesi ve diğer türlerinde genetik
çeşitliliğine yönelik çalışmalara devam edeceğiz ve böylelikle de
bilmediğimiz gen kaynaklarımızı kayıt altına almış ve koruma içinde
önemli bir adım atmış olacağız” dedi.
